با نگاهی به آسمان شب نوار پهنی از نور دیده می شود. نیاکان باستانی ما برای توصیف آن از مفاهیمی چون رودخانه، شیر، راه و کاه کشان بهره گرفته اند. این نوار نورانی از ابتدایی ترین روزهای شکل گیری زمین در آسمان آشکار بوده است. در واقع این خط جذاب نور مرکز کهکشان ما است؛ آن طور که از یکی از بازوهای بیرونی خود (موقعیت زمین) دیده می شود.

راه شیری یک کهکشان مارپیچی با 100 هزار سال نوری طول است. اگر می توانستید از بالا به آن نگاه کنید، یک برآمدگی در مرکز آن مشاهده می کردید که توسط چهار بازوی مارپیچی احاطه شده است. کهکشان های مارپیچی حدود دو سوم کهکشان های عالم را تشکیل داده اند.بر خلاف یک کهکشان مارپیچی معمولی، یک کهکشان مارپیچی میله ای دارای نواری است که از مرکز آن گذر کرده و دو بازوی اصلی دارد.

راه شیری همچنین دو بازوی فرعی و دو بازوی کوچک موسوم به سیخک (Spurs)دارد. منظومه ی شمسی و زمین ما درون یکی از این سیخک ها با نام بازوی شکارچی (Orion Arm) قرار گرفته اند. شکارچی بین دو بازوی بزرگ با نام های برساووش (Perseus) و کمان (Sagittarius) واقع شده است.

بازوهای مارپیچی در نزدیکی مرکز کهکشان شکلی تاب خورده به خود می گیرند و حاوی مقادیر زیادی غبار و گاز هستند. این مخلوط گاز و غبار باعث شکل گیری دائمی ستاره ها درون بازوها می شود. بازوها بر روی صفحه ای موسوم به "دیسک کهکشان" قرار دارند که ضخامت آن تنها در حدود 1000 سال نوری است.

در مرکز کهکشان، برآمدگی کهکشانی وجود دارد و قلب راه شیری از گاز، غبار و ستاره ها انباشته شده است. به دلیل وجود برآمدگی، تنها قادر به مشاهده ی درصد کمی از تمام ستارگان کهکشان هستیم. ضخامت گاز و غبار درون برآمدگی به قدری بالاست که ستاره های درون آن هم به زحمت دیده می شوند، چه برسد به ستاره های آنسوی برآمدگی.

در مرکزی ترین نقطه ی کهکشان سیاه چاله ای غول آسا نشسته است که جرمی چند میلیارد برابر جرم خورشید دارد. این سیاه چاله ی فوق سنگین که در ابتدا کوچک تر بوده، با تغذیه از ذخیره ی فراوان گاز و غبار اطرافش رفته رفته به یک غول تبدیل شده است. سیاه چاله ی مرکز کهکشان به قدری عظیم است که حتی ستاره هایی که در دسترسش باشند را هم می بلعد. اگرچه سیاه چاله ها را نمی توان مستقیماً مشاهده کرد، اما دانشمندان از طریق مشاهده ی اثرات گرانشی آن ها در تغییر مسیر مواد اطراف، و همچنین فواره هایی از جنس مواد و پرتو که از سیاهچاله ها به بیرون پرتاب می شوند به وجود آن ها پی می برند. اکثر کهکشان ها یک سیاه چاله در قلب شان دارند.

برآمدگی و بازوها واضح ترین اجزای راه شیری هستند، اما تنها اجزای آن نیستند.کهکشان توسط هاله ای کروی از گاز داغ و خوشه های ستاره ای کروی احاطه شده است. اگرچه این هاله امتدادی صدها هزار ساله دارد، اما تعداد ستاره های آن تنها برابر با 2 درصد ستاره های درون دیسک کهکشان است.

غبار، گاز و ستاره ها قابل رویت ترین مواد تشکیل دهنده ی کهکشان هستند، اما راه شیری از ماده ی تاریک هم تشکیل شده است. دانشمندان قادر به تشخیص مستقیم این ماده نیستند، اما درست همانند سیاه چاله ها، آن ها را از روی تاثیری که بر روی اجرام پیرامونشان می گذراند تشخیص می دهند. به این ترتیب، تخمین زده می شود که ماده ی تاریک 90 درصد جرم کهکشان راه شیری را تشکیل بدهد.

برخورد نزدیک از نوع کهکشانی

کهکشان راه شیری نه تنها در حال چرخش به دور خود است، بلکه حرکت انتقالی هم دارد. بر خلاف تصویر کاملاً خالی و پوچی که در فیلم های فضایی به نمایش در می آید، فضا مطلقاً خالی نبوده، بلکه پر از غبار و گاز و همچنین "دیگر کهکشان ها" است. کهکشان ها مدام با یکدیگر برخورد می کنند و راه شیری هم از این قاعده مستثنی نیست. طی 4 میلیارد سال آینده، راه شیری با نزدیک ترین همسایه اش، کهکشان آندرومدا برخورد خواهد کرد. این دو کهکشان با سرعتی حدود 112 کیلومتر بر ثانیه به سمت یکدیگر در حال حرکت اند. هنگام برخورد، ورود مواد جدید در یکدیگر باعث به وجود آمدن ستاره های جدید خواهد شد.

البته برخورد دو کهکشان مشکلی برای ساکنان زمین ایجاد نخواهد کرد؛ چرا که مدت ها قبل از وقوع این برخورد، خورشید تبدیل به یک غول سرخ شده و سیاره ی ما را غیر قابل سکونت کرده است.

راه شیری شامل بیش از 200 میلیارد ستاره است. غبار و گاز کافی برای ساختن میلیاردها ستاره ی دیگر هم در آن وجود دارد.

منظومه ی شمسی حدود 30 هزار سال نوری از مرکز کهکشان فاصله دارد و حدود 20 سال نوری بالاتر از دیسک کهکشان واقع شده است.

بیش از نیمی از ستاره هایی که در کهکشان ما یافت می شوند از خورشیدِ 4.5 میلیارد ساله ی ما پیرتر هستند.

متداول ترین ستاره های کهکشان کوته های سرخ اند؛ ستاره هایی سرد با جرمی حدود یک دهم جرم خورشید. زمانی به دلیل اینکه سیارات قابل سکونت در منظومه ی این ستاره ها می بایست بسیار به ستاره ی خود نزدیک می بودند، سیستم های خورشیدی حاوی این نوع ستاره غیر قابل سکونت تصور می شد، اما امروزه منظومه های کوتوله ی سرخ هم کاندید بالقوه ی میزبانی حیات درنظر گرفته می شوند.

تا اواخر 1920 ستاره شناسان بر این باور بودند که تمامی ستاره های جهان در کهکشان راه شیری واقع هستند، یا به عبارت دیگر عالم هستی محدود به همین یک کهکشان تصور می شد. تا اینکه ادوین هابل نوع خاصی از ستاره ها با نام متغیر قیفاووسی را کشف کرد که به او اجازه می داد فواصل کیهانی را با دقت بالایی اندازه بگیرد. بعد از آن بود که ستاره شناسان متوجه شدند تکه های فازی که زمانی به عنوان سحابی طبقه بندی می شدند در واقع کهکشان های جداگانه ای هستند.

کلمات کلیدی مطلب :مقالات | مقالات علمی و آموزشی | علوم و زیشت شناسی | حقایقی درباره ی کهکشان راه شیری

منبع : آفتاب